Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa năm 2025: Đột phá quản lý rủi ro và thúc đẩy Chuyển đổi số cho Doanh nghiệp Việt Nam

Chiều ngày 18/6/2025, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV đã chính thức thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa với tỷ lệ tán thành cao: 408/420 đại biểu có mặt tán thành (chiếm 85,36%). Luật này sẽ có hiệu lực từ ngày 1/1/2026, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lĩnh vực quản lý chất lượng sản phẩm, hàng hóa tại Việt Nam, đặc biệt với tư duy quản lý dựa trên rủi ro và thúc đẩy ứng dụng công nghệ.

Luật sửa đổi, bổ sung lần này bao gồm 3 Điều, 27 khoản; sửa đổi 29 Điều, bổ sung 14 Điều mới và bãi bỏ 34 Điều, 3 khoản của 02 Điều. Những thay đổi này nhằm thể chế hóa các chủ trương của Đảng, đảm bảo yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội trong bối cảnh hội nhập và chuyển đổi số.

Những điểm nổi bật và mang tính đột phá của Luật:

Chuyển đổi phương thức quản lý theo mức độ rủi ro:

• Luật chuyển đổi căn bản từ việc phân nhóm hành chính sản phẩm, hàng hóa sang phân loại dựa trên ba mức độ rủi ro: thấp, trung bình và cao.
• Việc phân loại này dựa trên tiêu chí liên quan đến sức khỏe con người, môi trường, khả năng kiểm soát chuỗi cung ứng và cảnh báo từ các tổ chức quốc tế.
• Cách tiếp cận mới này giúp giảm tiền kiểm và tăng cường hậu kiểm, phù hợp với thông lệ quốc tế, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và giúp hàng hóa Việt Nam tiếp cận sâu hơn các thị trường khu vực và toàn cầu.

Định hình Hạ tầng chất lượng quốc gia (NQI):

• Lần đầu tiên, khái niệm Hạ tầng chất lượng quốc gia (NQI) được đưa vào luật.
• NQI là hệ thống cơ chế pháp lý và kỹ thuật bao gồm tiêu chuẩn, đo lường, đánh giá sự phù hợp (bao gồm cả công nhận), kiểm tra và xây dựng chính sách.
• NQI đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm, hỗ trợ doanh nghiệp tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, và đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội.
• Nhà nước sẽ đầu tư xây dựng NQI trên nền tảng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo, đảm bảo kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan kiểm tra chất lượng, hải quan, truy xuất nguồn gốc, phản ánh người tiêu dùng và cảnh báo quốc tế để nâng cao năng lực giám sát và cảnh báo sớm.

Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và truy xuất nguồn gốc (Hộ chiếu số sản phẩm):

• Luật hóa “hộ chiếu số sản phẩm” (khoản 8 Điều 3) là một điểm nhấn mang tính đột phá.
• Đây là tập hợp thông tin về sản phẩm và chuỗi cung ứng, được lưu trữ dưới dạng mã vạch hoặc các phương thức phù hợp khác, đảm bảo có thể truy cập và đọc được thông qua thiết bị kỹ thuật số.
• Truy xuất nguồn gốc là bắt buộc đối với sản phẩm, hàng hóa thuộc nhóm có mức độ rủi ro cao (Điều 6d).
• Tổ chức, cá nhân sản xuất, xuất khẩu, nhập khẩu, lưu thông sản phẩm, hàng hóa được khuyến khích và hỗ trợ triển khai truy xuất nguồn gốc.
• Việc này không chỉ tăng tính minh bạch thị trường mà còn góp phần chống gian lận thương mại và nâng cao niềm tin của người tiêu dùng.

Kiểm soát chất lượng trên sàn thương mại điện tử:

• Luật sửa đổi lần này lần đầu tiên đưa ra quy định chi tiết về trách nhiệm chất lượng hàng hóa trên nền tảng số (Điều 34b).
• Tổ chức, cá nhân kinh doanh trực tuyến có trách nhiệm cung cấp đầy đủ thông tin về chất lượng, xuất xứ, hướng dẫn sử dụng và cảnh báo an toàn.
• Chủ sở hữu nền tảng số và sàn thương mại điện tử phải thiết lập hệ thống tiếp nhận, xử lý khiếu nại và phối hợp với cơ quan chức năng xử lý vi phạm.

Phân công trách nhiệm quản lý nhà nước rõ ràng:

• Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về chất lượng sản phẩm, hàng hóa, và Bộ Khoa học và Công nghệ là cơ quan đầu mối chịu trách nhiệm trước Chính phủ về việc này.
• Các Bộ, ngành và Ủy ban nhân dân các cấp thực hiện quản lý nhà nước theo phân công, đảm bảo rõ trách nhiệm và tránh chồng chéo.

Tác động đối với doanh nghiệp và thị trường:

Luật sửa đổi lần này được kỳ vọng sẽ góp phần xây dựng một hệ thống quản lý chất lượng hiệu quả, hiện đại. Với tư duy quản lý dựa trên rủi ro, thúc đẩy ứng dụng công nghệ và đặt người tiêu dùng làm trung tâm, Luật không chỉ giúp bảo vệ thị trường nội địa mà còn là “bệ phóng” pháp lý để hàng hóa Việt Nam tiến ra thị trường thế giới. Việc giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp, thúc đẩy năng lực cạnh tranh quốc gia và đảm bảo công bằng, minh bạch trên thị trường là những lợi ích thiết thực mà Luật mang lại.

Đối với các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, Luật cũng bổ sung quy định hỗ trợ tư vấn, xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn quốc tế, thử nghiệm, giám định, chứng nhận chất lượng sản phẩm, hàng hóa theo tiêu chuẩn quốc tế, cũng như áp dụng các hệ thống quản lý, công cụ cải tiến năng suất chất lượng.

Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa sửa đổi, bổ sung chính là nền tảng pháp lý quan trọng để Việt Nam từng bước hội nhập sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu và xây dựng một xã hội tiêu dùng có trách nhiệm, hướng đến phát triển bền vững.