Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật năm 2025: Đơn giản hóa thủ tục, thúc đẩy hội nhập và chuyển đổi số

Sáng ngày 14 tháng 6 năm 2025, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã chính thức biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật với 432/448 tổng số đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, chiếm 96,42%. Luật này sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1 tháng 1 năm 2026. Việc sửa đổi Luật được kỳ vọng sẽ tạo môi trường kinh doanh minh bạch, nâng cao chất lượng sản phẩm, hàng hóa và là bước hoàn thiện khung pháp lý quan trọng, giúp Việt Nam nâng cao chất lượng quốc gia, đáp ứng yêu cầu hội nhập sâu rộng và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Đơn giản hóa thủ tục công bố hợp quy: Giảm gánh nặng cho doanh nghiệp

Một trong những điểm nổi bật nhất của Luật mới là việc giảm thiểu tối đa thủ tục hành chính và chi phí cho doanh nghiệp, đặc biệt liên quan đến quy trình công bố hợp quy.

Miễn công bố hợp quy

Luật quy định miễn thực hiện công bố hợp quy đối với sản phẩm, hàng hóa đáp ứng đầy đủ các yêu cầu quản lý chất lượng theo quy định của pháp luật chuyên ngành. Điều này giúp doanh nghiệp chỉ cần tuân thủ một quy trình thay vì hai quy trình như hiện nay, khắc phục tình trạng trùng lặp và tốn kém.

Điện tử hóa quy trình đăng ký

Để đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, dự thảo Luật đã chỉnh lý quy định về đăng ký hợp quy theo hướng tối giản. Tổ chức, cá nhân chỉ cần thông báo công bố hợp quy trên cơ sở dữ liệu quốc gia về tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng.

Bản chất của công bố hợp quy

Ủy ban Thường vụ Quốc hội khẳng định công bố hợp quy (mà các nước trên thế giới gọi bằng các thuật ngữ như “công bố sự phù hợp”, “tự công bố sự phù hợp”) là hành động tuyên bố, thông báo, cam kết của doanh nghiệp về sự phù hợp của sản phẩm, hàng hóa (SPHH) với các chỉ tiêu, yêu cầu kỹ thuật bắt buộc áp dụng do cơ quan nhà nước ban hành, đặc biệt với SPHH có rủi ro về sức khỏe, an toàn và môi trường. Bản chất của đánh giá hợp quy là việc xác định SPHH có phù hợp với đặc tính kỹ thuật và yêu cầu quản lý trong quy chuẩn kỹ thuật hay không. Đây là bằng chứng khoa học và cơ sở pháp lý kỹ thuật cho cơ quan quản lý nhà nước kiểm tra, giải quyết tranh chấp và xử lý vi phạm, đồng thời tạo niềm tin cho người tiêu dùng. Các dấu hiệu như CE (châu Âu) hay FDA (Hoa Kỳ) về bản chất là dấu hiệu thể hiện việc đã công bố hợp quy.

Nâng cao năng lực quản lý nhà nước và hội nhập quốc tế

Luật sửa đổi cũng mang lại nhiều thay đổi quan trọng khác nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, phù hợp với thông lệ quốc tế và thúc đẩy hội nhập sâu rộng

Hệ thống hóa khái niệm và phạm vi

Luật đã làm rõ 23 khái niệm cơ bản, bao gồm “tiêu chuẩn” và “quy chuẩn kỹ thuật”. Đáng chú ý, Luật xác định rõ tiêu chuẩn mang tính tự nguyện, còn quy chuẩn kỹ thuật là bắt buộc và chỉ có một quy chuẩn kỹ thuật quốc gia áp dụng thống nhất cho một sản phẩm, chấm dứt tình trạng chồng chéo giữa các ngành, địa phương.

Phù hợp thông lệ quốc tế

Việc công bố hợp quy hoàn toàn phù hợp thông lệ quốc tế (tiêu chuẩn ISO 17050-1) và các thỏa thuận thừa nhận lẫn nhau (MRA) kết quả đánh giá sự phù hợp trong khuôn khổ hợp tác APEC, ASEAN, EVFTA, CPTPP. Luật cũng cho phép Việt Nam mở rộng các MRA và thừa nhận đơn phương kết quả đánh giá của các tổ chức uy tín quốc tế, giúp giảm rào cản kỹ thuật và chi phí khi xuất nhập khẩu sản phẩm.

Xã hội hóa công tác tiêu chuẩn hóa

Luật mới thể hiện tư duy cải cách thể chế mạnh mẽ theo hướng “Nhà nước định hướng – thị trường chủ đạo – doanh nghiệp trung tâm – xã hội tham gia”. Luật khuyến khích hợp tác công-tư, hiệp hội, doanh nghiệp và người Việt Nam ở nước ngoài tham gia xây dựng tiêu chuẩn quốc gia, dân chủ hóa quá trình xây dựng văn bản kỹ thuật.

Chiến lược tiêu chuẩn quốc gia và cơ sở dữ liệu quốc gia

Một điểm mới nổi bật là quy định về xây dựng Chiến lược tiêu chuẩn quốc gia nhằm định hướng tổng thể hạ tầng tiêu chuẩn kỹ thuật. Đồng thời, Luật bổ sung quy định về Cơ sở dữ liệu quốc gia về tiêu chuẩn, đo lường và chất lượng – một nền tảng số thống nhất, hiện đại, giúp hỗ trợ quản lý nhà nước và doanh nghiệp tiếp cận thông tin minh bạch, kịp thời.

Phân cấp, phân quyền

Luật điều chỉnh trình tự, thủ tục xây dựng, thẩm định, ban hành quy chuẩn kỹ thuật, giao thẩm quyền thẩm định cho các cơ quan ban hành quy chuẩn Việt Nam theo đề nghị của Chính phủ. Quy định về thay thế, bãi bỏ quy chuẩn kỹ thuật cũng được điều chỉnh nhằm đẩy mạnh phân cấp, tăng tính linh hoạt trong quản lý nhà nước.

Cập nhật và rút gọn quy trình

Luật khắc phục tình trạng chậm cập nhật của hệ thống tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật bằng việc quy định rõ kế hoạch xây dựng, rà soát, sửa đổi. Trong trường hợp khẩn cấp (thiên tai, dịch bệnh, an ninh quốc phòng), quy trình có thể được áp dụng theo thủ tục rút gọn.

Thay đổi cấu trúc và thuật ngữ

Sau khi tiếp thu, chỉnh lý, dự thảo Luật đã chỉnh sửa 31 điều, bổ sung 11 Điều mới và bãi bỏ 23 Điều. Luật cũng bãi bỏ 12 điều và một chương, đồng thời thay thế hoặc điều chỉnh hàng loạt thuật ngữ không còn phù hợp.

Lời kết

Những thay đổi này của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật (sửa đổi) hứa hẹn sẽ tạo ra một nền tảng pháp lý vững chắc, không chỉ giảm bớt gánh nặng cho doanh nghiệp mà còn nâng cao chất lượng sản phẩm, hàng hóa Việt Nam, tăng cường năng lực cạnh tranh và đẩy mạnh hội nhập quốc tế trong bối cảnh nền kinh tế sáng tạo và chuyển đổi số toàn diện.