Góc nhìn chuyên môn về vụ việc mì Hảo Hảo bị thu hồi

Hiện nay, đang có rất nhiều ý kiến trái chiều về vụ việc mì Hảo Hảo bị thu hồi ở Ireland vì có chứa chất ethylene oxide trên các phương tiện thông tin đại chúng. Dưới đây là những góc nhìn chuyên môn của ISOQ Việt Nam về vụ việc trên để người tiêu dùng hiểu rõ hơn bản chất và bình tĩnh hơn trong quá trình lựa chọn thực phẩm, nhất là trong thời điểm dịch bệnh này.

1. Ethylen oxide là chất gì? Nó được sử dụng để làm gì?

Ethylene Oxide (EO), hay còn gọi là oxiran và epoxit, là một hợp chất hữu cơ thường được tìm thấy ở dạng khí không màu và rất dễ cháy. Về ứng dụng và mục đích sử dụng: EO được sử dụng chủ yếu làm hoá chất trung gian trong sản xuất ethylene glycol (chất chống đông), hàng dệt, chất tẩy rửa, bọt polyurethane, dung môi, thuốc, chất kết dính, nguyên liệu cho sản xuất nhựa Polyethylene terephthalate (PET) và các sản phẩm khác.

Ngoài ra, EO còn được sử dụng làm sản phẩm khử trùng, hun trùng có hiệu quả cao, được phép sử dụng ở nhiều quốc gia cho mục đích kiểm soát côn trùng trong một số sản phẩm nông sản, khử khuẩn các nguyên liệu và sản phẩm thực phẩm (đặc biệt cho gia vị và các loại thảo mộc như ớt bột, tiêu và quế,… trước yêu cầu luôn cần kiểm tra thường xuyên vi khuẩn Salmonella).

2. Tác hại của Ethylen oxide đối với con người

Ethylen oxide là chất khí, và đúng là chất gây ung thư, chủ yếu xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp (hít thở). Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA) đã khẳng định điều này. Tiếp xúc thường xuyên với ethylen oxide có thể gây kích ứng da, mắt mũi, cuống họng, phổi, gây tổn thương não và hệ thần kinh, và sau cùng có thể gây ung thư cho người.

Còn nhiễm qua đường tiêu hóa, nghĩa là qua thực phẩm, thì chất ethylen oxide có gây ung thư hay không, chưa được xác định rõ ràng.

3. Tại sao châu Âu (cụ thể Ireland) lại cấm chất này trong thực phẩm?

Dù chưa có bằng chứng về tiêu thụ thực phẩm chứa ethylen oxide có thể gây ung thư, nhưng nhiều thí nghiệm trên động vật cho thấy ethylen oxide có thể gây ngộ độc gen. Đụng tới gen là phiền rồi. Khoa học khó tính, nên “tiên hạ thủ vi cường”, cấm sử dụng luôn cho chắc ăn.

Thật ra, không chỉ ethylen oxide mới có vấn đề, mà những chất chuyển hóa từ nó cũng thế. Nếu ethylen oxide có mặt trong thực phẩm, nó có thể chuyển hóa thành những chất khác, “chộp” cả clor của thực phẩm để tạo ra hợp chất clor hữu cơ, còn độc “dữ dằn” hơn. Nên Châu Âu cấm ethylen oxide ngay từ đầu luôn cho tiện.

Châu Âu xếp ethylen oxide vào nhóm 1B tương ứng về khả năng gây ung thư, gây đột biến, độc tính sinh sản và ở loại 3 về độc tính cấp tính.

4. Ethylen oxide có thể nhiễm vào thực phẩm qua con đường nào?

Ethylen oxide không phải là phụ gia thực phẩm để đưa vào chế biến. Trong thực tế, nó dùng để phun vào nông sản như các loại hạt, đậu để diệt khuẩn và nấm mốc. Vì ethylen oxide diệt khuẩn Salmonella (khuẩn gây tiêu chảy, thương hàn) tuyệt hảo, nên cũng được dùng để diệt khuẩn trong các loại gia vị như bột tiêu, bột nghệ, bột gừng, ớt khô, mè, các gói gia vị hỗn hợp…, hoặc các loại bánh có hạt như hạt điều, hạt óc chó, hạt dẻ…

Ethylen oxide cũng có thể nhiễm vào thực phẩm một cách gián tiếp. Ethylen oxide dùng làm nguyên liệu để sản xuất ra một số loại nhựa như nhựa PE, PET trong bao bì chứa thực phẩm hoặc các chất chống đông, chống vón… Do đó có thể gây nhiễm ethylen oxide, thường là dạng vết.

Đối với vụ việc thu hồi vừa rồi, đại diện Acecook Việt Nam khẳng định, họ không sử dụng công nghệ ethylene oxide ở bất cứ công đoạn sản xuất nào. Với công nghệ sản xuất mì ăn liền hiện tại, có thể khẳng định không công ty nào sử dụng Ethylen oxide trong quy trình sản xuất của mình cả, bởi vì Ethylen oxide không phải là chất phụ gia/ chất hỗ trợ chất biến. Việc tồn dư ethylen oxide có thể đến từ nguồn nguyên liệu đặt mua từ bên ngoài như bột tiêu hành ớt tỏi… gì đó. Vấn đề này hi vọng thời gian tới Acecook sẽ điều tra và công bố sơm, bởi vì họ là công ty lớn, quy trình kiểm soát chất lượng rất tốt, hồ sơ ghi chép đầu vào, đầu giữa, đầu ra còn lưu đầy đủ.

5. Việc quản lý về ethylen oxide tại Việt Nam và các nước khác trên thế giới như thế nào?

Ethylen oxide không phải là phụ gia thực phẩm, nên không được phép sử dụng trong chế biến thực phẩm là điều không tranh cãi gì nữa.

Nhưng còn dùng ethylen oxide để khử trùng nông sản, gia vị… thì sao? Hiện nay chỉ có châu Âu, Mỹ và Canada cấm tiệt, nhưng hầu hết các nước khác lại cho phép. Việt Nam nằm trong số này.

Ireland thuộc châu Âu. Acecook xuất mì gói và miến gói sang Ireland bị “thổi còi” vì vi phạm luật chơi của Châu Âu về ethylen oxide. Còn mì gói Hảo Hảo ở Việt Nam, không có quy định về tồn dư ethylene oxide sau khi khử trùng nông sản thì khó lòng bắt bẻ kẽ hở về an toàn.

Quy định về an toàn thực phẩm ở mỗi quốc gia khác nhau, tùy vào đặc tính tiêu dùng của dân bản địa, khả năng kiểm soát… Rất khó so sánh để nói luật an toàn quốc gia này gắt hơn luật quốc gia kia, rồi kết luận là nước này chăm lo sức khỏe cho người dân tốt hơn nước khác.

Chẳng hạn, vụ tương ớt Chinsu dùng chất bảo quản benzoate bị cấm ở Nhật, phải thu hồi sản phẩm hồi năm ngoái. Nhưng châu Âu và Mỹ lại không cấm dùng benzoate trong tương ớt, kể cả Việt Nam.

Vấn đề là thực thi quy định về an toàn thực phẩm nghiêm ngặt, chứ không phải là quy định nước nào gắt gao hơn. Vì mức giới hạn, dù là quy định nào, cũng đều cách rất xa, nhỏ hơn cả trăm lần so với ngưỡng có thể gây hại cho sức khỏe.

6. Các quy định và hướng dẫn cụ thể

Không cách nào loại bỏ hoàn toàn Ethylen oxide cả. Do đó, các nước dù cấm dùng ethylen oxide để trong nông sản, cũng phải đưa ra mức tối đa cho phép.

Ở Canada, nồng độ cho phép của Ethylen oxide trong quá trình hun trùng được đặt ở mức 500 mg/L. Vào năm 2017, hợp chất đã được quyết định thay đổi phân loại từ trong nhóm phụ gia thành nhóm thuốc trừ sâu. Ngày nay, Hoa Kỳ và Canada đã đưa ra ngưỡng quy định mức dư lượng tối đa (MRLs) cho Ethylen oxide trong gia vị, các loại thảo mộc khô, rau khô và hạt có dầu (kể cả hạt vừng) ở mức 7 mg/kg, tương ứng. Riêng đối với quả óc chó được quy định bổ sung với mức dung sai ở mức 50 mg/kg tại thị trường Mỹ.

Theo quy định các nước châu Âu, MRLs cho Ethylen oxide được đặt ở mức đối với trà, ca cao và gia vị đã được hạ xuống 0,1 mg/kg; MRLs đối với các loại hạt, quả có dầu và hạt có dầu giảm xuống còn 0,05 mg/kg, và đối với trái cây, rau, cây đường, nấm và đậu, chúng được giảm xuống 0,02 mg/kg. MRLs đối với ngũ cốc và các sản phẩm có nguồn gốc động vật được giữ ở mức 0,02 mg/kg. Đối với các sản phẩm trồng trọt, MRLs mới được đặt ở mức 0,05 mg/kg.

Tại Việt Nam, Ethylen oxide chưa được xem là thuốc bảo vệ thực vật. Vì vậy, trong thông tư số 50/2016/TT-BYT về “Quy định giới hạn tối đa dư lượng thuốc bảo vệ thực vật trong thực phẩm” chưa đưa ra mức giới hạn cho Ethylen oxide.

7. Làm sao để kiểm soát dư lượng Ethylen oxide tại các nhà máy thực phẩm?

Thông qua việc xây dựng áp dụng các hệ thống quản lý an toàn thực phẩm như HACCP, ISO 22000 …, các nhà máy phải xem Ethylen oxide là một mối nguy hóa học cần phân tích, đánh giá và đưa ra các biện pháp để kiểm soát. Các biện pháp này có thể bao gồm: đánh giá lựa chọn nhà cung cấp, thử nghiệm nguyên vật liệu, sản phẩm định kỳ, xây dựng các SSOP về ngăn ngừa nhiễm bẩn Ethylen oxide….

Tham khảo: Dịch vụ chứng nhận hệ thống quản lý an toàn thực phẩm

Tạm kết luận: Việc thu hồi sản phẩm do không đáp ứng quy định ở nước ngoài là chuyện xảy ra hàng ngày… ở huyện. Trên các tạp chí an toàn thực phẩm, không số nào không có danh sách dài lê thê sản phẩm bị thu hồi. Dán nhãn sai cũng phải thu hồi. Họ làm rất nghiêm ngặt. Đối với Việt Nam, các quy định hiện tại còn chưa được đầy đủ, hy vọng sắp tới sẽ đưa ra các mức giới hạn cụ thể cho Ethylen oxide để các doanh nghiệp có căn cứ để kiểm soát chặt chẽ hơn. Và việc ăn mì gói trong thời kỳ dịch bệnh như thế này là điều khó tránh khỏi, tuy nhiên mọi người cũng nên sử dụng vừa phải.

(Nguồn: Tổng hợp)